Rodzina i obowiązek opieki, w tym prawo do opieki alimentacyjnej, są dobrami chronionymi nie tylko na gruncie prawa cywilnego, ale także karnego. Oznacza to, że kiedy jeden z rodziców dziecka uchyla się od płacenia alimentów, drugi rodzic może złożyć zawiadomienie o popełnieniu przestępstwa z art. 209 Kodeksu karnego (k.k.) i w ten sposób zmobilizować niesumiennego rodzica do zapłaty zaległych kwot.

Artykuł 209 k.k. został zmieniony nowelą z 23 marca 2017 r., która znacznie ułatwiła postawienie osoby niepłacącej alimentów przed sądem karnym. Obecnie przepis w paragrafie pierwszym stanowi, że ,,kto uchyla się od wykonania obowiązku alimentacyjnego określonego co do wysokości orzeczeniem sądowym, ugodą zawartą przed sądem albo innym organem albo inną umową, jeżeli łączna wysokość powstałych wskutek tego zaległości stanowi równowartość co najmniej 3 świadczeń okresowych albo jeżeli opóźnienie zaległego świadczenia innego niż okresowe wynosi co najmniej 3 miesiące, podlega grzywnie, karze ograniczenia wolności albo pozbawienia wolności do roku”.

Co to oznacza? Przede wszystkim obowiązek alimentacyjny nie może wynikać z samej ustawy, lecz musi znajdować podstawy w orzeczeniu sądowym, ugodzie lub umowie. A więc zanim osoba uprawniona złoży do prokuratury lub na policji zawiadomienie o podejrzeniu popełnienia przestępstwa, najpierw należy wypełnić drogę cywilną, czyli wnieść sprawę o alimenty, zawrzeć ugodę lub odpowiednią umowę z rodzicem niewychowującym dzieci. Po drugie, rodzic zobowiązany do płacenia alimentów musi uchylać się od ich płacenia, czyli nie wypełniać ciążącego na nim obowiązku mimo istnienia ku temu realnych możliwości. Przyczyny niewypełnienia obowiązku nie są więc w tym względzie bez znaczenia, tzw. alimenciarz musi mieć negatywny stosunek do obowiązku, lekceważyć go i nie wypełniać go z własnej woli. Po trzecie, niepłacenie alimentów staje się karalne dopiero po upływie określonych mierników czasu. Równowartość 3 świadczeń okresowych oznacza sytuację całkowitego lub tylko częściowego zaprzestania płacenia alimentów. W przypadku gdy na rodzica został nałożony obowiązek alimentacyjny ustalony w wysokości 1000 zł miesięcznie, to przy całkowitym zaprzestaniu jego realizacji zawiadomienie o popełnieniu przestępstwa będzie można złożyć już po 3 miesiącach, natomiast przy częściowej realizacji, np. gdyby wpłacał on jedynie po 500 zł miesięcznie, dopiero po 6 miesiącach, ponieważ równowartość co najmniej 3 świadczeń okresowych wynosi 3000 zł (500 zł x 6 miesięcy). W drugim przypadku chodzi o świadczenia inne niż okresowe i sytuację ich całkowitej spłaty. Nie ma bowiem znaczenia, czy sprawca w ogóle nie regulował świadczenia, czy robił to częściowo. Jeżeli realizacja świadczenia alimentacyjnego nie nastąpi wcześniej niż przed upływem 3 miesięcy po wyznaczonym terminie, sprawca musi się liczyć z odpowiedzialnością karną z art. 209 k.k. Karą za tak określone postępowanie osoby uchylającej się od obowiązku alimentacji może być: grzywna, ograniczenie wolności lub pozbawienie wolności do roku.

Z punktu widzenia osób przebywających na stałe za granicą najistotniejsza pozostaje kwestia jurysdykcji, czyli udzielenie odpowiedzi na pytanie, który sąd powinien rozpatrywać kwestię wypełnienia znamion przestępstwa niealimentacji przez obywatela polskiego przebywającego za granicą.

Przykład:

Po 5 latach małżeństwa Małgorzata i Jakub postanowili się rozwieść. W wyroku rozwodowym sąd przyznał władzę rodzicielską nad ich małoletnią córką Małgorzacie, a Jakuba zobowiązał do płacenia alimentów w wysokości 500 zł miesięcznie. Ojciec nie zamierzał jednak płacić i po 4 miesiącach uchylania się od obowiązku wyjechał do Belgii, by uniknąć egzekucji komorniczej.

Zgodnie z art. 6 § 2 k.k. czyn zabroniony uważa się za popełniony w miejscu, w którym sprawca działał lub zaniechał działania, do którego był obowiązany, albo gdzie skutek stanowiący znamię czynu zabronionego nastąpił lub według zamiaru sprawcy miał nastąpić. Przestępstwo niealimentacji jest przestępstwem z zaniechania, więc popełnione zostaje w miejscu, w którym sprawca uchyla się od zapłaty. Jakub popełnił to przestępstwo jeszcze w Polsce, dopiero po 4 miesiącach niepłacenia zdecydował się na wyjazd. Małgorzata już po 3 miesiącach niepłacenia alimentów mogła wnieść do prokuratury zawiadomienie o podejrzeniu popełnienia przestępstwa. Wyrok zapadnie w polskim sądzie, następnie wydany zostanie europejski nakaz aresztowania, który Belgia, jako państwo członkowskie Unii Europejskiej, będzie musiała wykonać. W ten sposób Jakub może zostać deportowany do Polski, by odbyć nawet roczną karę więzienia.

Przykład:

Alina i Maciej poznali się w Belgii, rok później na świat przyszedł ich syn, jednak rozstali się. Alina wróciła z dzieckiem wróciła do Polski, a Maciej został w Belgii. W Polsce Alina uzyskała wyrok sądu, że Maciej ma płacić 500 zł alimentów miesięcznie. Początkowo płacił, ale z czasem zaczął przesyłać mniejsze kwoty, bo tak uznał za słuszne. Alina chce wnieść zawiadomienie o podejrzeniu popełnienia przestępstwa niealimentacji.

W takiej sytuacji Alina będzie mogła wnieść zawiadomienie dopiero wtedy, gdy kwota niewpłaconych alimentów przekroczy 1500 zł, czyli sumę alimentów za 3 miesiące. Mimo popełnienia przestępstwa niealimentacji w Belgii Alina może złożyć zawiadomienie w Polsce i poddać rozstrzygnięcie sprawy polskiemu sądowi. Art. 109 k.k. wskazuje, że polską ustawę karną stosuje się do obywatela polskiego, który popełnił przestępstwo za granicą. Jedynym ograniczeniem jest tzw. zasada podwójnej karalności, która wynika z art. 111 § 1 k.k. Według niej, aby sprawcę pociągnąć do odpowiedzialności za czyn popełniony za granicą, czyn ten musi być uznany za przestępstwo również przez ustawę obowiązującą w miejscu jego popełnienia, w tym przypadku w Belgii. W belgijskim Kodeksie karnym znajduje się artykuł dotyczący opuszczenia rodziny (art. 369 a), pozwalający na ściganie każdej osoby, która, na mocy ostatecznej decyzji sądowej skazana na płacenie świadczenia alimentacyjnego, z własnej woli przez ponad 2 miesiące się z tego nie wywiązywała. Maciej może więc zostać skazany w Polsce za przestępstwo niealimentacji popełnione w Belgii.

 

Agnieszka Hajdukiewicz

radca prawny

www.kancelariahajdukiewicz.com

tel.: 0048 504 078 866

 

 

 

Na podstawie:

- Kodeks karny z dnia 6 czerwca 1997 r. (Dz.U. Nr 88, poz. 553),

- http://ec.europa.eu/civiljustice/maintenance_claim/maintenance_claim_bel_pl.htm#12

 

 

 

Gazetka 181 – maj 2019