Historie, w których małżonek dowiaduje się o długach współmałżonka dopiero w chwili odebrania zawiadomienia o wszczęciu egzekucji, nie należą do rzadkich. Pojawia się wtedy pytanie, czy komornik w ramach egzekucji może zająć rzeczy, które należą również do żony lub męża nie będących dłużnikiem. Aby odpowiedzieć na to pytanie, należy najpierw zastanowić się, czym jest małżeńska wspólność majątkowa i jakie przedmioty obejmuje.
Zgodnie z art. 31 polskiego Kodeksu rodzinnego i opiekuńczego (k.r.o.), z chwilą zawarcia małżeństwa powstaje między małżonkami z mocy ustawy wspólność majątkowa (wspólność ustawowa) obejmująca przedmioty majątkowe nabyte w czasie jej trwania przez oboje małżonków lub przez jednego z nich (majątek wspólny). Przedmioty majątkowe nieobjęte wspólnością ustawową należą do majątku osobistego każdego z małżonków. Oznacza to, że od chwili zawarcia małżeństwa nabyte przez małżonków przedmioty majątkowe stają się ich współwłasnością. Nie ma znaczenia, czy w momencie np. zakupu samochodu obecni byli oboje małżonkowie, czy tylko jeden z nich – samochód staje się ich wspólną własnością.
Wyjątki od powyższej zasady znajdują się w art. 33 k.r.o. Przedmioty wymienione w tym artykule należą do majątku osobistego każdego z małżonków, wobec czego egzekucja z nich za długi małżonka jest bezwzględnie wykluczona. Wymienia się wśród nich m.in. przedmioty majątkowe nabyte przed powstaniem wspólności ustawowej, przedmioty majątkowe nabyte przez dziedziczenie, zapis lub darowiznę, chyba że spadkodawca lub darczyńca inaczej postanowił, przedmioty majątkowe służące wyłącznie do zaspokajania osobistych potrzeb jednego z małżonków, przedmioty uzyskane z tytułu odszkodowania za uszkodzenie ciała lub wywołanie rozstroju zdrowia albo z tytułu zadośćuczynienia za doznaną krzywdę, wierzytelności z tytułu wynagrodzenia za pracę lub z tytułu innej działalności zarobkowej jednego z małżonków, przedmioty majątkowe uzyskane z tytułu nagrody za osobiste osiągnięcia jednego z małżonków.
Sytuacja komplikuje się, gdy małżonek zaciągnie zobowiązanie w czasie trwania wspólności majątkowej i nie wywiąże się z ciążących na nim obowiązków, takich jak terminowa zapłata.
Przykład: Małżeństwo mieszkało w Polsce. Mąż, chcąc zapewnić rodzinie życie na wysokim poziomie, zaciągał kredyty i pożyczki w celu kupna drogich sprzętów RTV, luksusowych mebli i samochodu. Żonie mówił, że pieniądze te pochodzą z jego zarobków. Po pewnym czasie stał się niewypłacalny i aby spłacić jedną pożyczkę, musiał zaciągnąć drugą. Zdając sobie sprawę z trudnej sytuacji, postanowił przeprowadzić się do Belgii, by podjąć lepiej płatną pracę. W Polsce zostawił żonę z dziećmi. W ramach wszczętej przez wierzyciela egzekucji komornik zajął samochód, którego współwłaścicielką i jedyną użytkowniczką była żona. Czy mógł to zrobić? Jak żona może się bronić?
Odpowiedzi należy szukać w art. 41 k.r.o. Zasadą jest, że małżonek ponosi pełną odpowiedzialność za zobowiązania zaciągnięte przez drugiego małżonka, tylko jeżeli wyraził na nie zgodę, a zobowiązanie wynikało z czynności prawnej. Oznacza to, że żona z powyższego przykładu odpowiadałaby za długi męża, jeżeli wyraziłaby zgodę na zaciągane przez niego pożyczki i kredyty, np. podpisując stosowane oświadczenie. Mąż ukrywał przed nią źródło pochodzenia pieniędzy. Żona nie wiedziała, że zaciąga zobowiązania, wobec czego nie wyrażała na nie zgody. W takim przypadku egzekucja powinna być prowadzona jedynie z majątku osobistego małżonka oraz niektórych składników majątku wspólnego, tj. z dochodów o charakterze zarobkowym tego małżonka oraz korzyści z przysługujących mu praw twórcy, o których jest mowa w art. 33 pkt 9 k.r.o.
Żona nie wyraziła zgody na zaciągnięcie przez męża pożyczek, w związku z czym egzekucja nie powinna być prowadzona do majątku wspólnego. Może jednak się okazać, że będzie do niego prowadzona, bo komornik nie ma uprawnień do rozstrzygania sporów o własność. W takim przypadku żonie (nie będącej dłużnikiem) przysługiwać będzie skorzystanie z następujących środków obrony przed nieuzasadnioną egzekucją:
- ze skargi na czynności komornika, która ma zastosowanie, jeśli zarzuca się komornikowi naruszenie przepisów postępowania egzekucyjnego, np. wadliwe zajęcie rzeczy nienależącej do dłużnika;
- z wniosku o umorzenie egzekucji, gdy ta skierowana jest wobec osoby niebędącej dłużnikiem, np. wobec żony zamiast męża. Metoda ta nie zadziała, jeżeli wierzyciel rozszerzy klauzulę wykonalności również na małżonka, co jest możliwe w przypadku udowodnienia, że żona wyraziła zgodę na zaciągnięcie pożyczki przez męża;
- z powództwa przeciwegzekucyjnego, które zmierza do pozbawienia tytułu wykonawczego wykonalności w całości lub w części. Małżonek musi w nim wykazać, że zaspokojenie świadczenia nie przysługuje wierzycielowi z majątku wspólnego. Ocenie sądu podlegać będzie przede wszystkim fakt wyrażenia zgody przez małżonka na zaciągnięte zobowiązania.
Podsumowując, żona w celu odzyskania zajętego przez komornika samochodu oraz niedopuszczenia do jego egzekucji ma aż trzy strategie obrony, które należy wybrać w zależności od stanu faktycznego. Przede wszystkim jednak należy pamiętać, aby dokładnie zapoznać się z pouczeniem znajdującym się w każdym piśmie pochodzącym od komornika o wszczęciu egzekucji i dalszych dokonywanych przez niego czynnościach, zwłaszcza w zakresie przysługujących środków zaskarżenia i terminów do ich wniesienia.
Agnieszka Hajdukiewicz
radca prawny
www.kancelariahajdukiewicz.com
tel.: 0048 504 078 866
Na podstawie:
- Kodeks rodzinny i opiekuńczy z dnia 25 lutego 1964 r. (Dz.U. Nr 9, poz. 59),
- Kodeks postępowania cywilnego z dnia 17 listopada 1964 r. (Dz.U. Nr 43, poz. 296).
Gazetka 182 – czerwiec 2019
