Aneks do umowy kredytowej jako próba sanowania nieważności postanowień umownych

9 lipca 2020 r. TSUE w sprawie przeciwko Ibercaja Banco, S.A. (C-452/18) wydał kolejny wyrok uwzględniający prawa konsumentów – klientów banków w sporze z bankami w zakresie dopuszczalności stosowania przez instytucje finansowe postanowień umownych naruszających interesy konsumentów. Wyrok ma odniesienie do szeregu umów, znajduje m.in. zastosowanie w sporach z bankami w sprawach umów o kredyt hipoteczny, jak również umów kredytowych denominowanych lub indeksowanych do waluty obcej.

Postępowanie w sprawie C-452/18 dotyczyło ważności i skuteczności aneksów do umów bankowych zawieranych w okresie trwania umowy w celu dokonania zmiany pierwotnych zapisów umowy, tak aby zdaniem banku uzyskać potwierdzenie klienta na pewne zapisy, a niektóre z nich sanować (poprawić, uzyskując ważność i skuteczność prawną).

W przedmiotowej sprawie spór pomiędzy klientem banku będącym osobą fizyczną a bankiem dotyczył aneksowanej umowy kredytu hipotecznego. Bank przygotował klientowi aneks zawierający postanowienie, w którym klient potwierdził ważność i obowiązywanie umowy kredytu, określenie dolnego progu oprocentowania i zrzeczenie się roszczeń wynikających z zawartej umowy o treści: Strony potwierdzają ważność i obowiązywanie umowy kredytu, oceniają warunki tej umowy jako odpowiednie, a w konsekwencji wyraźnie i wzajemnie zobowiązują się do odstąpienia od podejmowania jakichkolwiek czynności wobec drugiej strony w odniesieniu do zawartej umowy i jej warunków, a także rozliczeń i płatności dokonanych dotychczas, które uznają za zgodne z umową. W formie odręcznej wzmianki klient wskazał ponadto, że był świadomy, że roczna stopa oprocentowania kredytu nie będzie nigdy niższa od nominalnej rocznej stopy oprocentowania w wysokości 2,35% oraz że okoliczność tę zrozumiał.

Po pewnym czasie od zawarciu aneksu klient banku doszedł do przekonania, że bank powyższym zapisem wprowadził go w błąd z uwagi na nieuczciwie sformułowane postanowienia umowne, dlatego wniósł pozew o stwierdzenie nieuczciwego charakteru warunku umownego dotyczącego „dolnego progu” rocznej stopy oprocentowania, a zawartego w umowie kredytu hipotecznego, oraz o nakazanie instytucji kredytowej usunięcia tego warunku z umowy i zwrotu na swoją rzecz kwot nienależnie wypłaconych na jego podstawie od chwili zaciągnięcia kredytu.

Sąd hiszpański, rozpoznający sprawę, zwrócił się z pytaniami prejudycjalnymi do TSUE. Odnosząc się do podniesionych przez sąd hiszpański wątpliwości, TSUE przypomniał, że na mocy prawa krajowego poszczególnych państw nieuczciwe warunki w umowach zawieranych przez przedsiębiorców z konsumentami nie będą wiążące dla konsumenta. Tak więc warunek umowny uznany za nieuczciwy należy co do zasady uznać za nigdy nieistniejący, z tym skutkiem, że nie może on wywoływać skutków wobec konsumenta.

Powyższe doznaje wyłączania jedynie w sytuacji, gdy konsument świadomie i dobrowolnie zrzeknie się swoich praw wynikających z nieuczciwych, a zatem nieważnych klauzul umownych, z których nieważności zdaje sobie sprawę. Trybunał wskazał także, że to na sądzie krajowym spoczywa obowiązek zbadania, czy konsument wyraził dobrowolną i świadomą zgodę na odstąpienie od dochodzenia roszczeń będących skutkiem stwierdzenia nieuczciwego charakteru warunku umownego.

Poza tym TSUE podkreślił, że kontrola nieuczciwego charakteru warunku umowy zawartej między przedsiębiorcą a konsumentem dotyczy warunków, które nie były indywidualnie negocjowane. Zaś warunki umowy zawsze zostaną uznane za niewynegocjowane indywidualnie, jeżeli zostały sporządzone wcześniej przez przedsiębiorcę, a konsument nie miał w związku z tym wpływu na ich treść, zwłaszcza jeśli zostały przedstawione konsumentowi w formie uprzednio sformułowanej umowy standardowej.

Odnosząc się do opisanej sprawy, TSUE wskazał, że okoliczność, iż zawarcie umowy odnowienia zobowiązania rozpatrywanej w postępowaniu głównym wpisuje się w ogólną politykę renegocjacji umów kredytu hipotecznego o zmiennej stopie oprocentowania i zawierających warunek „dolnego progu”', wprowadzoną przez Ibercaja Banco w następstwie wyroku Tribunal Supremo (sądu najwyższego) z 9 maja 2013 r., może stanowić wskazówkę, że klient banku nie mógł mieć wpływu na treść nowego warunku „dolnego progu”.

Dodatkowo TSUE podkreślił, że na przedsiębiorcy (banku) spoczywa obowiązek odpowiedniego poinformowania konsumenta o potencjalnych zagrożeniach ekonomicznych wynikających z podjętych przez niego decyzji w zakresie zaakceptowania poszczególnych warunków umowy, w tym wypadku zawarciu umowy kredytu hipotecznego o zmiennej stopie oprocentowania, zawierającej warunek „dolnego progu”.

Jeśli chodzi o odstąpienie przez strony postępowania głównego od dochodzenia roszczeń dotyczących nowego warunku „dolnego progu” przed sądem krajowym, należy podkreślić, że – jak zauważył rzecznik generalny w pkt 43 i 44 opinii – konsument nie może skutecznie zobowiązać się do odstąpienia od korzystania w przyszłości z ochrony sądowej i praw, które wywodzi z dyrektywy 93/13. Z definicji nie może on bowiem zrozumieć konsekwencji przystąpienia do takiego warunku w odniesieniu do sporów, które mogą powstać w przyszłości. W przypadku zawarcia umowy z powyższymi postanowieniami nie będą one wiążące dla konsumenta.

 

Agnieszka Hajdukiewicz

radca prawny

 

tel: 0048 504 078 866

Ten adres pocztowy jest chroniony przed spamowaniem. Aby go zobaczyć, konieczne jest włączenie w przeglądarce obsługi JavaScript.

www.kancelariahajdukiewicz.com

 

Gazetka 195 – październik 2020