Z różnych przyczyn życiowych obywatele polscy decydują się na dodatkowe obywatelstwo lub wręcz na zmianę obywatelstwa – zrzeczenie się dotychczasowego i przyjęcie obywatelstwa innego państwa. Najczęściej do takich sytuacji dochodzi na skutek długoletniego zamieszkiwania w innym kraju lub zawarcia związku małżeńskiego z obcokrajowcem.

Prawo polskie przyjmuje zasadę dopuszczalności wielości obywatelstw przy utrzymaniu bezwzględnego priorytetu obywatelstwa polskiego. Obywatele polscy przyjmujący nowe obywatelstwo i niezrzekający się dotychczasowego obywatelstwa pozostają wciąż obywatelami państwa polskiego.

Obywatel polski posiadający równocześnie obywatelstwo innego państwa ma wobec państwa polskiego takie same prawa i obowiązki jak osoba posiadająca wyłącznie obywatelstwo polskie.

Zasada wyłączności obywatelstwa polskiego związana jest ściśle z zagadnieniem podwójnego (lub wielokrotnego) obywatelstwa oraz stanowi dyrektywę kolizyjną w przypadku jego zaistnienia. W praktyce oznacza to, że obywatel polski może mieć równocześnie obywatelstwo polskie i obywatelstwo państwa obcego, ale nawet wówczas ma wobec RP takie same prawa i obowiązki, jak osoba posiadająca wyłącznie obywatelstwo polskie, tj. nie może wobec władz polskich powoływać się ze skutkiem prawnym na posiadane równocześnie obywatelstwo obce lub na wynikające z niego prawa i obowiązki. Tym samym obywatel polski nie może skutecznie powoływać się przed władzami i organami polskimi, że jest obywatelem drugiego państwa, i żądać traktowania go jak cudzoziemca. W świetle polskiego prawa będzie on zawsze uważany wyłącznie za obywatela polskiego mimo posiadania obywatelstwa innego państwa. Oznacza to, że jeżeli organy państwa powezmą wiedzę, iż dana osoba ma obywatelstwo polskie, obowiązane są traktować ją jak obywatela polskiego. Warto przy tym dodać, że zasada wyłączności własnego obywatelstwa obowiązuje w większości państw na świecie.

Jako przykład można podać wymogi formalne, jakie należy spełnić, przekraczając granicę Polski. Osoba, która w trakcie odprawy paszportowej powoła się na fakt posiadania polskiego obywatelstwa, powinna przedstawić ważny polski dokument podróży (paszport, dowód osobisty – w przypadku podróży do krajów strefy Schengen). Straż Graniczna informuje, że jeśli pomimo posiadania obywatelstwa polskiego osoba będąca jednocześnie obywatelem innego państwa zdecyduje się na legitymowanie się dokumentem podróży wydanym przez władze tego państwa, to powinna mieć na uwadze, że w takiej sytuacji będą dotyczyły jej przy przekraczaniu granicy RP wymogi, które powinni spełnić obywatele państw trzecich. Przykładowo ograniczony będzie czas dozwolonego pobytu w RP (czyli 90 dni w okresie 180-dniowym), którego przekroczenie będzie uznane za naruszenie prawa skutkujące sankcjami. Należy podkreślić, że jeżeli w trakcie czynności przy odprawie granicznej przy wyjeździe z Polski funkcjonariusz Straży Granicznej ustali, że osoba zainteresowana posiada także obywatelstwo polskie, będzie ją traktował wyłącznie jako obywatela polskiego.

Wejście w związek małżeński z obywatelem innego kraju nie powoduje automatycznie zmiany obywatelstwa współmałżonka. W celu zmiany obywatelstwa należy wcześniej zrzec się dotychczasowego. Jest to sytuacja zasadniczo inna niż opisana powyżej, gdyż w tym wypadku dana osoba pozostaje tylko przy jednym obywatelstwie, nowo wybranym. Zrzeczenie się polskiego obywatelstwa następuje poprzez złożenie stosownego wniosku za pośrednictwem wojewody lub konsula, jeśli wniosek jest składany poza granicami RP.

Kwestię obywatelstwa i praw małżonka pochodzącego spoza Unii Europejskiej reguluje szereg aktów prawnych. Z art. 34 Konstytucji RP wynika, że obywatel polski nie może utracić obywatelstwa inaczej niż przez zrzeczenie się go. Zawarcie związku małżeńskiego z obcokrajowcem powoduje, że obydwoje małżonkowie pozostają przy swoich obywatelstwach, chyba że zdecydują inaczej. Wniosek o nadanie obywatelstwa polskiego małżonek-obcokrajowiec może złożyć za pośrednictwem wojewody lub konsula, osobiście lub korespondencyjnie.

We wszelkiego typu sprawach z tzw. elementem zagranicznym, takich jak zawarcie czy rozwiązanie małżeństwa pomiędzy obywatelem polskim i obcokrajowcem, sprawach spadkowych czy podziałach majątku rozlokowanego w różnych państwach w rachubę będą wchodziły przepisy międzynarodowe, gdzie kwestia posiadanego obywatelstwa również może mieć znaczenie. W polskiej ustawie prawo prywatne międzynarodowe utrzymana została dominująca rola łącznika opartego na obywatelstwie w dziedzinie prawa osobowego, stosunków rodzinnych i spraw spadkowych. W świetle tej ustawy preferowane jest polskie obywatelstwo w przypadku osób posiadających obywatelstwa wielu państw, z których jednym jest obywatelstwo polskie. Zgodnie z art. 2 ust. 1, jeżeli ustawa przewiduje właściwość prawa ojczystego, obywatel polski podlega prawu polskiemu, chociażby prawo innego państwa uznawało go za obywatela tego państwa. W przypadku cudzoziemców posiadających obywatelstwo wielu państw (tj. gdy żadne z nich nie jest obywatelstwem polskim) stosowana jest reguła najściślejszego związku. Uzupełnia ona łącznik obywatelstwa. Sąd powinien wtedy wziąć pod uwagę całokształt kryteriów dotyczących danej osoby.

W przypadku zaś wspólnie posiadanego przez małżonków obywatelstwa łącznik oparty na wspólnym obywatelstwie decyduje wtedy o zastosowaniu tego prawa. Pomija się więc wspólne miejsce zamieszkania czy zwykłego pobytu stron. Ponadto nie dochodzi wtedy do preferowania polskiego obywatelstwa. Przykładem jest sytuacja, gdy jeden z małżonków ma obywatelstwo polskie i belgijskie, natomiast drugi – wyłącznie belgijskie. Prawem właściwym będzie prawo belgijskie, niezależnie od tego, czy oboje zamieszkują lub mają miejsce zwykłego pobytu na terenie Polski. Powyższe nie dotyczy sytuacji, gdy małżonkowie są obywatelami kilku tych samych państw.

Należy mieć na uwadze, że obywatelstwo nie jest tak samo definiowane w prawach wewnętrznych różnych państw. O tym, którego państwa obywatelem jest dana osoba fizyczna, rozstrzyga prawo tego państwa.

 

Agnieszka Hajdukiewicz

radca prawny

www.kancelariahajdukiewicz.com

tel: 0048 504 078 866

 

Na podstawie:

- ustawa z dnia 2.04.2009 r. o obywatelstwie polskim,

- ustawa z dnia 4.02.2011 r. Prawo prywatne międzynarodowe,

- https://powroty.gov.pl/-/podwojne-obywatelstwo-a-podroz-do-polski-i-wyjazd-z-rp

 

 

Gazetka 208 – luty 2022