Wygrana sprawa o zapłatę w sądzie nie oznacza automatycznego uzyskania od dłużnika swojej należności. Jeżeli w toku sprawy wierzyciel nie ustanowił żadnego zabezpieczenia wierzytelności, o którą toczył się spór, uzyskanie korzystnego wyroku nie musi oznaczać szybkiego uzyskania zasądzonej kwoty. W przypadku kiedy strona pozwana (dłużnik) zastosuje się do treści wyroku i zapłaci, sprawa dla wierzyciela się kończy. Kiedy jednak dłużnik zwleka z zapłatą lub zaczyna ukrywać swój majątek, wierzyciel powinien niezwłocznie przekazać sprawę komornikowi. Postępowanie egzekucyjne jednakże trwa. Komornik w zasadzie może szybko dokonać egzekucji tylko wtedy, kiedy zajmuje rachunek bankowy dłużnika, na którym znajdują się odpowiednie środki. W pozostałych przypadkach musi dopiero zacząć poszukiwać majątku dłużnika lub dokonywać zajęć należnej kwoty częściami, np. z wynagrodzenia za pracę. Z kolei kiedy komornik nie jest w stanie odnaleźć żadnego majątku dłużnika, a wierzyciel nie ma wiedzy o innych aktywach dłużnika mogących być przedmiotem zajęcia, komornik z mocy prawa egzekucję umarza.

Wierzytelność objęta wyrokiem, podobnie jak każda inna, ulega przedawnieniu. Jeżeli dłużnik na dzień umorzenia przez komornika egzekucji nie posiada żadnego majątku (lub skutecznie go ukrył), nie oznacza to, że za jakiś czas nie będzie go miał. Wówczas można podjąć egzekucję jeszcze raz, o ile wierzytelność zasądzona wyrokiem nie przedawniła się (zgodnie z prawem polskim wierzytelność objęta wyrokiem przedawnia się z upływem 6 lat). Zaznaczyć przy tym należy, że rozpoczęcie egzekucji przerywa bieg terminu przedawnienia. Po zakończeniu bezskutecznej egzekucji termin ten zaczyna biec na nowo.

Zdarza się również tak, że dłużnik w trakcie egzekucji dysponuje majątkiem, ale trudnym do przeprowadzenia skutecznej egzekucji. Najczęstszymi przypadkami są tu nieruchomości (np. dom, działki rolne). Komornik ma prawo do dwukrotnego wystawienia nieruchomości na licytację, a jeżeli nabywca nie znajdzie się, egzekucja z nieruchomości ulega również umorzeniu.

W takich przypadkach, aby z jednej strony zabezpieczyć swoje roszczenie przed możliwą sprzedażą nieruchomości przez dłużnika (wyzbyciem się majątku), a z drugiej zabezpieczyć się przed upływem terminu przedawnienia, należy skorzystać z możliwości ustanowienia hipoteki przymusowej na nieruchomości dłużnika.

Hipoteka jest ograniczonym prawem rzeczowym, które pozwala wierzycielowi hipotecznemu dochodzić zaspokojenia z nieruchomości bez względu na to, czyją stała się własnością, i z pierwszeństwem przed wierzycielami osobistymi właściciela nieruchomości.

Przykład: Jan przy pomocy komornika bezskutecznie prowadził egzekucję z domu Kazimierza. Mimo dwóch licytacji nikt nie zdecydował się kupić nieruchomości. Komornik umorzył egzekucję. Jeszcze przed rozpoczęciem postępowania egzekucyjnego Jan, obawiając się, że Kazimierz przepisze dom na swoją żonę, na podstawie wyroku zaopatrzonego w klauzulę wykonalności złożył wniosek do sądu rejonowego o wpisanie do księgi wieczystej hipoteki przymusowej do wysokości kwot zasądzonych wyrokiem. Wpis hipoteki spowodował, że Jan nie musi się już martwić ewentualną zmianą właściciela domu, gdyż w przypadku wyzbycia się tego domu przez Kazimierza będzie on mógł skutecznie prowadzić egzekucję do tej nieruchomości bez względu na to, kto będzie jej aktualnym właścicielem. Roszczenie Jana nie ulegnie również przedawnieniu.

W powyższym przykładzie podstawą do wpisu hipoteki do księgi wieczystej był wyrok sądowy, jednak wpis można uzyskać również na postawie innych dokumentów. Będą to np.:

  1. ugoda sÄ…dowa lub wyrok sÄ…du polubownego,
  2. orzeczenie referendarza sÄ…dowego prawomocne lub podlegajÄ…ce natychmiastowemu wykonaniu,
  3. inny dokument, który z mocy prawa podlega egzekucji sądowej,
  4. akt notarialny, w którym dłużnik poddał się egzekucji,
  5. postanowienia sÄ…du o udzieleniu zabezpieczenia,
  6. postanowienia prokuratora,
  7. decyzje administracyjne, o ile przepisy szczególne tak stanowią, chociażby decyzja nie była ostateczna,
  8. dokument zabezpieczenia, o którym mowa w art. 3 pkt 1 ustawy z dnia 11 października 2013 r. o wzajemnej pomocy przy dochodzeniu podatków, należności celnych i innych należności pieniężnych (Dz. U. poz. 1289).

Wpis roszczenia do hipoteki powoduje, że wierzyciel staje się tzw. wierzycielem rzeczowym, a dłużnik – dłużnikiem rzeczowym. Przymiot wierzyciela rzeczowego powoduje, że ma on pierwszeństwo w zaspokojeniu się z nieruchomości przed wierzycielami osobistymi dłużnika. Odnosząc się do powyższego przykładu, gdyby Kazimierz poza Janem miał jeszcze innych wierzycieli, ale niewpisanych do księgi wieczystej jego nieruchomości, i rozpoczęliby oni egzekucję przeciwko Kazimierzowi, to właśnie Jan miałby zagwarantowane pierwszeństwo w zaspokojeniu swojego roszczenia. Pierwszeństwo zaspakajania wierzyciela hipotecznego powoduje, że otrzyma on całą kwotę zasądzoną wyrokiem (o ile majątek dłużnika na to pozwoli), zaś wszyscy pozostali wierzyciele osobiści nieposiadający zabezpieczenia hipotecznego będą zaspokajani proporcjonalnie do wysokości swych wierzytelności, jeśli cena uzyskana ze sprzedaży nieruchomości nie wystarczy na pełne zaspokojenie wszystkich wierzycieli.

Mając na uwadze korzyści wynikające z zabezpieczenia hipotecznego swoich roszczeń wobec dłużników, warto skorzystać z tego sposobu zabezpieczenia wierzytelności na każdym etapie postępowania przeciwko dłużnikowi.

 

Agnieszka Hajdukiewicz

radca prawny

www.kancelariahajdukiewicz.com

tel.: 0048 504 078 866

 

Podstawa:

Ustawa z 6 lipca 1982 r. o księgach wieczystych i hipotece (Dz.U. 2013 poz. 707 z późn. zm.).